Biobased stolpboerderij
Een biobased stolpboerderij: vernieuwend of terug naar de historie?
De nieuwe stolpboerderij in West Friesland wordt voornamelijk van biobased materialen gebouwd. Dit zijn materialen die gemaakt zijn van hernieuwbare grondstoffen zoals hout (kolommen, wanden, trappen, dak), houtvezel (isolatie en onderdakplaat) en rivierklei (keramische dakpannen). Ook wordt de boerderij dampopen gebouwd. Hierdoor kan een teveel aan vocht in de binnenruimtes op een natuurlijke manier naar buiten. De hele buitenconstructie ademt als het ware waardoor het binnenklimaat als erg prettig zal worden ervaren.
Nu denk je misschien, dit is niets nieuws voor een stolpboerderij, of toch wel?
Om deze vraag te beantwoorden is het handig om eerst een korte uitleg over de oorspronkelijke bouw en functie van de West-Friese stolpboerderij te geven. Ben je een West-Fries, dan kun je deze alinea overslaan! Een stolpboerderij heeft een piramidevormig dak bedekt met riet. Het dak wordt gedragen door een houten draagconstructie in het midden van de boerderij dat ‘het vierkant’ wordt genoemd. In dit middengedeelte wordt hooi voor de dieren opgeslagen. Rondom dit vierkant zijn ruimtes voor wonen en de stallen voor het vee. De muren zijn gebouwd van baksteen. Het hooi en het rieten dak werken isolerend en ook het vee geeft warmte. Het riet op het dak zorgt daarnaast voor natuurlijke ventilatie van de woning, de dierenverblijven en de hooiopslag. De bouwmaterialen hout, riet en klei waren voorhanden in de omgeving.
De oude boerderijen zijn tegenwoordig lastig qua energiehuishouding. De boerderij zal flink geïsoleerd moeten worden om aan de huidige normen te voldoen. Deze isolatie kan leiden tot vochtproblemen in het riet waardoor het belangrijk is een dampremmend materiaal aan te brengen*. Bij de keuze voor de materialen bij een renovatie of herbestemming wordt nog lang niet altijd gekozen voor biobased materialen. En dat terwijl veel fossiele grondstoffen aan het opraken zijn en er heel goede biobased alternatieven zijn.
De meeste nieuwe stolpboerderijen worden gebouwd met steenachtige dragende wanden of zelfs beton. De kap wordt meestal wel uit hout opgebouwd, net als de originele boerderijen, maar vaak geïsoleerd met materialen die gemaakt zijn van fossiele grondstoffen.
De eerste stolpboerderijen werden dus met biobased materialen gebouwd en met het rieten dak ook nog eens dampopen. Nieuwe technologie, massa-productie en veranderende eisen hebben op dit oorspronkelijke ontwerp hun invloed gehad. Gelukkig draait deze richting weer om.
Deze biobased stolpboerderij die wordt gebouwd is dus wel degelijk heel vernieuwend en tegelijkertijd historisch, zowel in vorm als in materiaalgebruik.
* Als je hier meer over wilt lezen raadt ik je de website riet.com aan (https://www.riet.com/media/vfr/pdf/onderconstructie.pdf)
p.s. leuk feitje van Wikipedia: ‘Het woord is vermoedelijk afgeleid van het Middelnederlands stulpe ‘stulp, deksel’ en verwijst naar de dakvorm, die op een omgekeerde kom of een klok lijkt’
Project van Woonpioniers, waarbij ik het ontwerp tot en met de bouwaanvraag heb verzorgd.