Biobased stolpboerderij
Modern ontwerp in een traditionele vorm
Ruim een jaar geleden vroeg Woonpioniers het ontwerp van deze stolpboerderij op mij te nemen. Enorm leuk om te doen, vooral omdat ik uit West Friesland kom. Als kind speelde ik vaak in een stolpboerderij dus de bouw, de traditionele indeling en de details waren mij al bekend. Aan de overkant van de straat staat een traditionele stolp met traditionele kleuren en details. Om te voorkomen dat de nieuwbouw gaat concurreren met deze karakteristieke, originele boerderij, wordt de nieuwe woning een moderne ingetogen boerderij met subtiele contrasten in kleur en materiaalgebruik.
Project van Woonpioniers, waarbij ik het ontwerp tot en met de bouwaanvraag heb verzorgd. Bouwbedrijf: Sinnige Bouw Heerhugowaard BV
Een biobased stolpboerderij: vernieuwend of terug naar de historie?
De nieuwe stolpboerderij in West Friesland wordt voornamelijk van biobased materialen gebouwd. Dit zijn materialen die gemaakt zijn van hernieuwbare grondstoffen zoals hout (kolommen, wanden, trappen, dak), houtvezel (isolatie en onderdakplaat) en rivierklei (keramische dakpannen). Ook wordt de boerderij dampopen gebouwd. Hierdoor kan een teveel aan vocht in de binnenruimtes op een natuurlijke manier naar buiten. De hele buitenconstructie ademt als het ware waardoor het binnenklimaat als erg prettig zal worden ervaren.
Nu denk je misschien, dit is niets nieuws voor een stolpboerderij, of toch wel?
Om deze vraag te beantwoorden is het handig om eerst een korte uitleg over de oorspronkelijke bouw en functie van de West-Friese stolpboerderij te geven. Ben je een West-Fries, dan kun je deze alinea overslaan!
Een stolpboerderij heeft een piramidevormig dak bedekt met riet. Het dak wordt gedragen door een houten draagconstructie in het midden van de boerderij dat ‘het vierkant’ wordt genoemd. In dit middengedeelte wordt hooi voor de dieren opgeslagen. Rondom dit vierkant zijn ruimtes voor wonen en de stallen voor het vee. De muren zijn gebouwd van baksteen. Het hooi en het rieten dak werken isolerend en ook het vee geeft warmte. Het riet op het dak zorgt daarnaast voor natuurlijke ventilatie van de woning, de dierenverblijven en de hooiopslag. De bouwmaterialen hout, riet en klei waren voorhanden in de omgeving.
De oude boerderijen zijn tegenwoordig lastig qua energiehuishouding. De boerderij zal flink geïsoleerd moeten worden om aan de huidige normen te voldoen. Deze isolatie kan leiden tot vochtproblemen in het riet omdat het dauwpunt in het riet komt te liggen. En omdat de natuurlijke ventilatie door het rieten dak verdwijnt. Daarom is het belangrijk een dampremmend materiaal aan te brengen*. En bij voorkeur een isolatiemateriaal dat een vochtbufferende werking heeft. Veel biobased materialen hebben dat. Ook dient de ventilatie meteen aangepakt te worden.
De eerste stolpboerderijen werden dus met biobased materialen gebouwd en met het rieten dak ook nog eens dampopen. Nieuwe technologie, massa-productie en veranderende eisen hebben op dit oorspronkelijke ontwerp hun invloed gehad. Er zijn al veel nieuwe stolpboerderij gebouwd met beton, staal en fossiele isolatiematerialen die geen vochtbufferende werking hebben. Gelukkig draait deze richting weer om.
Deze biobased stolpboerderij in West Friesland is dus wel degelijk heel vernieuwend en tegelijkertijd historisch, zowel in vorm als in materiaalgebruik.
* Als je meer wilt lezen over het verduurzamen van je rieten dak raadt ik je de website riet.com aan.
p.s. leuk feitje van Wikipedia: ‘Het woord is vermoedelijk afgeleid van het Middelnederlands stulpe ‘stulp, deksel’ en verwijst naar de dakvorm, die op een omgekeerde kom of een klok lijkt’
